Sitwasyon sa Kapobrehon sa Pilipinas

Nagkadaghan na ang mga Pilipino kinsa gustong mosagop sa family planning sa kagamhanan. Kini gumikan usab sa krisis sa ekonomiya nga dili na nila maantos pa ang pagdugang og mga anak. Matud pa sa naulahing survey, siyam sa napulo ka Pilipino ang uyon sa pamaagi sa family planning. Kalisod sa panginabuhi maoy nag-unang rason sa mga respondent pagpailalum sa pagplano sa pamilya.Kining kalamboan sukwahi sa gisangyaw sa Simbahang Katoliko, nga grabe kaayong misupak sa mga lakang sa kagamhanan mahitungod sa family planning aron pagkontrol sa nagsakang populasyon sa nasud. Gani matag piniliay, dili gayud mosuporta ang Simbahang Katoliko niadtong mga politiko kansang plataporma naglangkob sa lakang pagplano sa pamilya. Tungod niini, mabinantayon kaayo ang mga politiko pagladlad sa ilang mga programa nga may kalabotan sa pamilya aron nga dili sila mawad-an og suporta gikan sa labing impluwensiyado nga reliheyon sa Pilipinas. Estrikto kaayo ang simbahan kon ang pagplano na sa pamilya ang hisgotan. Gani, grabe kini nga nakababag sa mga programa sa kagamhanan kalabot sa family planning tungod kay sukwahi kuno kini sa pagtulon-an sa simbahan. Hinuon, dunay ubang pamaagi sa pagplano sa pamilya ang simbahang Katoliko. Apan kon ang usa ka magtiayon mogamit na sa kondom, pills ug uban pang gi-promote sa kagamhanan alang sa birth control, nakalapas na kini sa pagtulon-an sa simbahan. Apan kon ang naulahing survey maoy atong basihan, mayoridad na sa mga Pilipino ang misuporta sa mga programa mahitungod sa family planning sa Department of Health. Kini bisan pa man kon kadaghanan kanila mga sakop sa Simbahang Katoliko. Hinuon, dili usab nato sila mabasol. Kini gumikan usab sa tumang kalisod karon mga panahona nga maglisod gayud sila pagbuhi og dakong pamilya hinungdan nga mosagop na lamang sila sa mga pamaagi sa pagplano sa pamilya nga gihan-ay sa kagamhanan. Dili gayud ikalimod sa mga kadagkoan sa Simbahang Katoliko nga usa sa hinungdan sa laganap nga kapobrehon sa Pilipinas mao ang kadako sa populasyon niini. Gani, hinay gayud ang pag-asenso sa mga nasud nga adunay dakong populasyon. Ang Pilipinas, Indonesia, Brazil, China ug India maoy ehemplo sa mga nasud nga dunay dakong populasyon apan nagpabiling pordoy. Kining mga nasura adunahan unta sa mga natural resources nga sarang ikabuwelo sa ilang mga ekonomiya. Apan ang mga bunga sa paglambo sa ilang mga ekonomiya dili gayud kaya nga maapod-apod sa tanang lumulupyo gumikan sa ka dako sa populasyon. Ang China ug India maoy mga higanteng nasud diin adunay potensiyal nga mahimong mga economic power sa kalibotan. Tungod sa ilang ka dako, ang maong mga nasud nga hibalihan ka dato sa kasaysayan, kultura ug natural resources, dugay ra untang naadunahan kon dili pa tungod sa ilang higante''ng mga populasyon. Apan tungod lagi sa populasyon nga subra sa usa ka bilyon ka tawo matag usa kanila, ang China ug India pabilin gihapon sa listahan sa mga pordoy''ng nasud sa kalibotan. Adunay dakong papel nga gihuptan ang maayong pag-kontrolar sa populasyon sa kalamboan sa usa ka nasud. Hinuon ang Pilipinas, sa atong nakita, wala magkulang sa mga lakang pagminos sa nagsakang populasyon niini. Apan gumikan lagi sa pagbabag sa impluwensiyadong simbahan sa mga programa niini sa pagplano sa pamilya, padayon gihapon ang pagsulbong sa populasyon niini nga maoy nakapakaging sa ekonomikanhong kalamboan.

Kabus pod si Juan tungod kay wa gihapon nakaangkon og kaugalingong yuta ang mga mag-uuma ug walay trabaho ang mamumuo.

Hangtud karon wa pa maapud-apod ang liboan ka ektaryang yuta ubos sa CARP bisan kon gilugwayan na kini og lima ka tuig. Ang nakaparat, kadtong nakadawat og yuta nagpabiling kabus, gani ang ubang yuta gipangbaligya na o gipadumalahan na sab sa mga adunahan. Kabus si Juan tungod kay nagpabilin ang problema sa kahusay ug kalinaw ilabi na sa kabanikanhan. Padayon ang mga pagpamutol og kahoy ug pagmina sa mga higanteng korporasyon sa mga Yutang Kabilin sa lumad diin nahimutangan usab sa mga armadong grupo nga buot og kausaban nga mao say gipanggukod sa AFP busa maipit sila sa giyera. Kabus si Juan kay nagpabilin ang "patronage politics" sa mga traditional politicians (Trapos) nga ang kusgan ug adunahan lamang ang makadaug. Bisan ang partylist system gibatikos tungod sa paggamit sa pipila ka mga gamhanan aron magpabilin sa gahum. Sumala sa National anti poverty commission – (NAPC), nagpahigayon sila'g Bottom-Up Budgeting (BuB) o Grassroots Participatory Budgeting (GPB) aron maseguro nga gikan sa kabus ang mga proyektong i-implementar sa gobyerno. Matud pa, ang mga pobre nga pamilya mao kadtong nag-income ug 13,916 pesos sulod sa usa ka tuig, sumala sa National Statistics Office. Mao nga gi awhag ang tanang Pilipino, nga makabaton gayud ug saktong edukasyon, aron matrabaho. Ug magbinantayon sa pagpasanay sa kaliwat aron maatiman ang mga sakop sa pamilya aron niini nga pamaagi makunhuran ang kalisud sa matag usa sa tibuok natong nasud. (ccto)

Hypertension o high blood: Mga kaalaman

High blood ang kasagaraang nga tawag sa presyon sa dugo o hypertension, usa sa labing kaylap nga mga sakit sa kalibutan, ilabi na sa mga tigulang. Wala pa kaayo masayre kon unsa gayud ang hinungdan sa high blood pressure, apan giingon ngaresulta kini sa pagkaon sa mga tambok ug parat, kakulang sa rehearsal o ehersisyo, ug kanang niay mga kaliwat  usab nga adunay taas nga presyon sa dugo. Ang highblood nga sakit mahimong mosangpot sa usa ka atake sa kasingkasing; Kini usab maka resulta  mga balatian diha sa mga kaugatan sa utok aron ma stroke. Busa importante nga malikayan ang bisan unsa nga hatag-as nga pressure, aron sa paglikay sa mga komplikasyon sa high blood pressure.

Kon kamo adunay pagbasa nga taas  ug  BP, o may mga simtomas nga gibati, magpatan-aw sa doktor. Ayaw sa dayon diha-diha  pagtambal sa imong kaugalingon ug bisag unsa nga tambal kay tan awun pa kini kon kinahanglan ba itambal sa imong kaugalingon ang kana nga klase sa tambal kay magdepende kana sa estado sa imong lawas. Ipa tan-aw una  sa imong doktor ang laboratoryo bahin sa imong  kolesterol, kay sagad  sa high blood pressure ang taas nga kolesterol. Human niini, nan ikaw rerestahan sa tambal. Ayaw kalimot sa pagsunod sa reseta. Kon ang adlaw-adlaw gi-ingon, imong buhaton matag adlaw sa ingon! Kon namamahalan medisina, ayaw pagpanuko sa pagsulti sa doktor aron sa pagsulay ug mga prescribe barato nga tambal. Usab mangutana sa parmasya kon aduna ba silay generic nga mga tambal. Sa balaod nga kinahanglan sa paghatag sa mga labing barato nga tambal nga adunay susama usab nga pagka-epektibo.

Dugang pa sa medisina, adunay daghan nga mga pamaagi sa pagpakunhod sa BP. Ang regular nga ensayo mao ang maayo; ug preferable maayo kaayo ang paglikay sa tambok ug parat nga pagkaon. Ang pagkaon  nga maka himsog mao ang mga pagkaon nga prutas ug mga utanon mao na ang makatabang. Diba mao man pod ni ang giingon ug tambag sa mga katigulangan nato kaniadto pa.

Samtang sa pag inom ug mga tambal, regular gayud kuhaan ug BP sa gihapon makakita sa usa ka doktor kon gumaganda ba ang BP mo. Sa kinatibuk-an, kung maayo na ang BP ang doktor magpakunhod na sa pagpatumar sa tambal.. Lagsik na ka makadaginot pa gayud! Walay tambal nga makawala sa high blood pressure apan kon gamiton o kon inyong buhaton ang tambag sa paggamit ug kaon ug sustansiyado, segurado gayud nga mamayo ang imong gibati sa panglawas.

Mao kini ang mga pagkaon nga makatabang sa pagtambal sa hypertension o altapresyon

1. Patatas o potatoes –puno sa potassium nga makapaubos sa high blood pressure.
2. Saging o bananas – makatabang sa paglikay sa atake sa kasingkasing ug stroke
3. Garlic
4. Broccoli
5. Kasoy – niay zinc - makapaligon sab ni sa panglawas nga makahimo sa pagluwas sa sakit
6. Sardinas – makatabang sa normal nga function sa panglawas

(ccto)

ELEMENTO NG PAGBIBIGAY LAKAS NG MGA KOMUNIDAD

Altruismo. Ang proporsyon at antas kung saan ang isang tao ay handang isakripisyo ang kanyang sariling kapakanan para sa ikabubuti ng komunidad (sa pamamagitan ng pagbibigay, kababaang-loob, pagsasakripisyo ng sarili, dangal ng komunidad,pagsuporta sa isa't isa, katapatan, pagmamalasakit, pakikisama, pagkakapatiran);

Karaniwang mga Kaugalian. Ang antas kung saan ang mga miyembro ng komunidad ay mayroong iisang kaugalian, lalo na ang ideya na sila ay kabilang sa iisang grupo na hinahalinhan ang mga interes ng mga miyembro nito:

Serbisyong pang-Komunidad. Mga pasilidad at serbisyo (tulad ng mga kalsada, palengke, maiinom na tubig, edukasyon, serbisyong pang-kalusugan), kanilang pangangalaga (maaasahang pagpapanatili at pag-rerepara), pagsusustina, at ang antas kung saan ang lahat ng miyembro ng komunidad ay nagagamit ang mga ito;

Mga Komunikasyon. Sa isang komunidad, kasama sa komunikasyon ang mga kalsada, elektrisidad (telepono, radyo, telebisyon, InterNet), inilathalang medya (dyaryo, magasin, libro), mga network, mga lenggwaheng naiintindihan ng lahat, karunungang bumasa at sumulat at ang pagkukusa at abilidad na magkipagkomunika (na kailangan ng

Kumpiyansa. Gaano kalaki ang kumpiyansa na pinagsasaluhan ng buong komunidad? halimbawa, ang pagkakaintindi na maaaring makamit ng komunidad ang kung ano man na gawaing minimithi nito, positibong ugali, pagkukusa, motibasyon sa sarili, pagiging masigasig, optimismo, umaasa sa sariling kakayahan, pagkukusang ipaglaban ang kanilang mga karapatan, pag-iwas sa kawalang-pagpapahalaga at pag-asa sa kapalaran, isang pangitain sa kung ano ang posible;

Kaugnay na Kahulugan (politikal at administratibo). Ang kapaligiran na sumusuporta sa pagbibigay-lakas ay may kasamang politikal (mga kaugalian ng mga pinuno, batas, at lehislasyon) at administratibo (ugali ng mga empleyado ng gobyerno, pati na rin mga regulasyon at alituntunin) elemento, at ang kapaligirang legal;

Impormasyon. Ang abilidad sa pagproseso at analisa ng impormasyon, ang antas ng kamalayan, kaalaman at karunungan na matatagpuan sa mga mahahalagang tao at sa grupo mismo. Kapag ang impormasyon ay mas epektibo at nakakatulong, hindi lang mas lamang sa dami at bilang;

Pakikialam. Ang saklaw at pagiging epektibo ng animasyon (pag-mobilisa, pagsasanay sa pangangasiwa, pagtataguyod ng kamalayan, pagbibigay-sigla) ay nakatutok at nagpapalakas sa komunidad? Ang mga panlabas o panloob na pinagmumulan ba ng pagkakawanggawa ay nagpapahina lamang sa komunidad, o hinahamon ba nito ang komunidad para maging mas malakas? Ang pakikialam ba na ito ay nakakapagsustina o dumedepende lamang sa mga desisyon ng mga taong mula sa labas na mayroong ibang mga layunin na hindi katulad ng sa komunidad?

c. Ang mga pinuno ay mayroong kapangyarihan, impluwensya, at abilidad na pagalawin ang komunidad. Ang pinaka-epektibo at pamumunong nakakapagsustina ay sumusunod sa mga desisyon at kagustuhan ng komunidad, at gumaganap sa katungkulang nakaatas. Ang mga pinuno ay kailangang mayroong kakayahan, pagkukusa, katapatan at karisma;

Networking. Hindi ito nakabase sa "ano ang alam mo" kundi sa kung "sino ang alam mo." Gaano kalawak ang saklaw ng mga miyembro ng komunidad, lalo na ang mga pinuno, pagdating sa mga kilala nitong tao (at ang mga ahensya at organisasyon) na makapagbibigay ng mga materyales na makatutulong sa pagbibigay-lakas sa buong komunidad? Ang mga mahahalagang koneksyon, potensyal at naisakatuparan na, sa loob ng komunidad at pati na rin ang mga nasa labas nito;

cc. Ang antas kung saan ang iba't ibang mga miyembro ng komunidad ay nakikita ang kanilang mga sarili na gumaganap sa mga tungkulin sa pagsuporta sa buong (kumpara sa pagiging isang grupo lamang ng mga tao), kasama ang integridad na pang-organisasyon, struktura, alituntunin, mga proseso sa paggawa ng desisyon, pagiging epektibo, paghahati ng gawain at pagtatama-tama ng tungkulin at gawain;

cc. Ang antas kung saan ang komunidad ay maaaring lumahok sa paggawa ng desisyong nasyonal at pang-distrito. Tulad ng pagkakaroon ng mga tao ng kapangyarihan sa kanilang komunidad, ganoon din ang pagkakaroon ng kapangyarihan at impluwensya ng komunidad sa distrito at nasyon.

Kakayahan. Ang abilidad, na ipinapakita ng mga indibidwal, na makakatulong sa pag-oorganisa ng komunidad at ang kakayahan nito na maisagawa ang mga gawaing kailangang tapusin, mga kakayahang teknikal, pangangasiwa, pang-organisasyon, mobilisasyon;

Tiwala. Ang antas kung saan ang mga miyetmbro ng komunidad ay nagtitiwala sa isa't isa, lalo na ang mga pinuno at tagapaglingkod ng lipunan, na kung saan ay nagpapakita ng antas ng integridad (tapat, maaasahan, bukas, mapagkakatiwalaan) sa loob ng komunidad;

Pagkakaisa. Ang paniniwalang nabibilang sa iisang grupo (halimbawa: isang grupong bumubuo sa komunidad), kahit ang bawat komunidad ay mayroong mga dibisyon at iba't ibang paniniwala (relihiyon, klase, estado, kita, edad, kasarian, pinagmulan, angkan), ang antas kung saan ang mga miyembro ng komunidad ay handang makisama at tanggapin ang mga pagkakaiba ng isa't isa, na may iisang layunin o bisyon, iisang kaugalian;

Yaman. Ang antas kung saan ang buong komunidad (kung ikukumpara sa mga indibidwal sa loob nito) ay mayroong kontrol sa mga aktwal at potensyal na mga pinagkukunan ng yaman, at ang produksyon at distribusyon ng mga nagkukulang at makatutulong na produkto at serbisyo, pinansyal at hindi pinansyal (kasama ang donasyong paggawa, lupa, kagamitan, suplay, kaalaman, kakayahan).

Kapag ang komunidad ay mayroon ng mga katangiang nabanggit, mas malakas ito, mas malaki ang kapasidad, at mas malakas ang loob. Ano ang ating inaasahang pagbabago sa bawat elementong nabanggit?

Habang ang bawat isa sa mga elementong ito ay pansarili, kailangan nating magsikap para masiguro na tayo ay gumagamit ng parehong pangsukat sa kung paano ito ngayon, paano ito noon, at paano ito limang taon na ang nakakaraan.
(ccto)