Gaway-gaway type of Folkdance Steps

Gaway-gaway is a harvest dance that celebrates the bountiful harvest of the gaway--a plant of the taro family that is grown both for the vegetable and its roots. The female dancer hold a nigo (bilao in Tagalog) laden as she dances. The music is a fast 3/8 melody and the steps are simple but beautiful. This particular dance came from the town of Jaro in Leyte Province, where planting the gaway is the predominant occupation of the barrio folks. During harvest season, the customary participation of the children in harvesting gaway is seen. Gaway is harvested by pulling the stalk off the ground. Hence, the pulling of the stalks leads to the unavoidable hitting of each other’s elbows, which has been adapted into a peculiar characteristic of the dance called siko-siko. After a bountiful harvest, young boys and girls celebrate by imitating the harvesting of gaway. In their merry-making, dancers tease each other by finishing the dance with a parayao. (ccto)




     style="display:block"
     data-ad-client="ca-pub-5880760829136200"
     data-ad-slot="2681583326"
     data-ad-format="auto"
     data-full-width-responsive="true">

Sitwasyon sa Kapobrehon sa Pilipinas

Nagkadaghan na ang mga Pilipino kinsa gustong mosagop sa family planning sa kagamhanan. Kini gumikan usab sa krisis sa ekonomiya nga dili na nila maantos pa ang pagdugang og mga anak. Matud pa sa naulahing survey, siyam sa napulo ka Pilipino ang uyon sa pamaagi sa family planning. Kalisod sa panginabuhi maoy nag-unang rason sa mga respondent pagpailalum sa pagplano sa pamilya.Kining kalamboan sukwahi sa gisangyaw sa Simbahang Katoliko, nga grabe kaayong misupak sa mga lakang sa kagamhanan mahitungod sa family planning aron pagkontrol sa nagsakang populasyon sa nasud. Gani matag piniliay, dili gayud mosuporta ang Simbahang Katoliko niadtong mga politiko kansang plataporma naglangkob sa lakang pagplano sa pamilya. Tungod niini, mabinantayon kaayo ang mga politiko pagladlad sa ilang mga programa nga may kalabotan sa pamilya aron nga dili sila mawad-an og suporta gikan sa labing impluwensiyado nga reliheyon sa Pilipinas. Estrikto kaayo ang simbahan kon ang pagplano na sa pamilya ang hisgotan. Gani, grabe kini nga nakababag sa mga programa sa kagamhanan kalabot sa family planning tungod kay sukwahi kuno kini sa pagtulon-an sa simbahan. Hinuon, dunay ubang pamaagi sa pagplano sa pamilya ang simbahang Katoliko. Apan kon ang usa ka magtiayon mogamit na sa kondom, pills ug uban pang gi-promote sa kagamhanan alang sa birth control, nakalapas na kini sa pagtulon-an sa simbahan. Apan kon ang naulahing survey maoy atong basihan, mayoridad na sa mga Pilipino ang misuporta sa mga programa mahitungod sa family planning sa Department of Health. Kini bisan pa man kon kadaghanan kanila mga sakop sa Simbahang Katoliko. Hinuon, dili usab nato sila mabasol. Kini gumikan usab sa tumang kalisod karon mga panahona nga maglisod gayud sila pagbuhi og dakong pamilya hinungdan nga mosagop na lamang sila sa mga pamaagi sa pagplano sa pamilya nga gihan-ay sa kagamhanan. Dili gayud ikalimod sa mga kadagkoan sa Simbahang Katoliko nga usa sa hinungdan sa laganap nga kapobrehon sa Pilipinas mao ang kadako sa populasyon niini. Gani, hinay gayud ang pag-asenso sa mga nasud nga adunay dakong populasyon. Ang Pilipinas, Indonesia, Brazil, China ug India maoy ehemplo sa mga nasud nga dunay dakong populasyon apan nagpabiling pordoy. Kining mga nasura adunahan unta sa mga natural resources nga sarang ikabuwelo sa ilang mga ekonomiya. Apan ang mga bunga sa paglambo sa ilang mga ekonomiya dili gayud kaya nga maapod-apod sa tanang lumulupyo gumikan sa ka dako sa populasyon. Ang China ug India maoy mga higanteng nasud diin adunay potensiyal nga mahimong mga economic power sa kalibotan. Tungod sa ilang ka dako, ang maong mga nasud nga hibalihan ka dato sa kasaysayan, kultura ug natural resources, dugay ra untang naadunahan kon dili pa tungod sa ilang higante''ng mga populasyon. Apan tungod lagi sa populasyon nga subra sa usa ka bilyon ka tawo matag usa kanila, ang China ug India pabilin gihapon sa listahan sa mga pordoy''ng nasud sa kalibotan. Adunay dakong papel nga gihuptan ang maayong pag-kontrolar sa populasyon sa kalamboan sa usa ka nasud. Hinuon ang Pilipinas, sa atong nakita, wala magkulang sa mga lakang pagminos sa nagsakang populasyon niini. Apan gumikan lagi sa pagbabag sa impluwensiyadong simbahan sa mga programa niini sa pagplano sa pamilya, padayon gihapon ang pagsulbong sa populasyon niini nga maoy nakapakaging sa ekonomikanhong kalamboan.

Kabus pod si Juan tungod kay wa gihapon nakaangkon og kaugalingong yuta ang mga mag-uuma ug walay trabaho ang mamumuo.

Hangtud karon wa pa maapud-apod ang liboan ka ektaryang yuta ubos sa CARP bisan kon gilugwayan na kini og lima ka tuig. Ang nakaparat, kadtong nakadawat og yuta nagpabiling kabus, gani ang ubang yuta gipangbaligya na o gipadumalahan na sab sa mga adunahan. Kabus si Juan tungod kay nagpabilin ang problema sa kahusay ug kalinaw ilabi na sa kabanikanhan. Padayon ang mga pagpamutol og kahoy ug pagmina sa mga higanteng korporasyon sa mga Yutang Kabilin sa lumad diin nahimutangan usab sa mga armadong grupo nga buot og kausaban nga mao say gipanggukod sa AFP busa maipit sila sa giyera. Kabus si Juan kay nagpabilin ang "patronage politics" sa mga traditional politicians (Trapos) nga ang kusgan ug adunahan lamang ang makadaug. Bisan ang partylist system gibatikos tungod sa paggamit sa pipila ka mga gamhanan aron magpabilin sa gahum. Sumala sa National anti poverty commission – (NAPC), nagpahigayon sila'g Bottom-Up Budgeting (BuB) o Grassroots Participatory Budgeting (GPB) aron maseguro nga gikan sa kabus ang mga proyektong i-implementar sa gobyerno. Matud pa, ang mga pobre nga pamilya mao kadtong nag-income ug 13,916 pesos sulod sa usa ka tuig, sumala sa National Statistics Office. Mao nga gi awhag ang tanang Pilipino, nga makabaton gayud ug saktong edukasyon, aron matrabaho. Ug magbinantayon sa pagpasanay sa kaliwat aron maatiman ang mga sakop sa pamilya aron niini nga pamaagi makunhuran ang kalisud sa matag usa sa tibuok natong nasud. (ccto)

Hypertension o high blood: Mga kaalaman

High blood ang kasagaraang nga tawag sa presyon sa dugo o hypertension, usa sa labing kaylap nga mga sakit sa kalibutan, ilabi na sa mga tigulang. Wala pa kaayo masayre kon unsa gayud ang hinungdan sa high blood pressure, apan giingon ngaresulta kini sa pagkaon sa mga tambok ug parat, kakulang sa rehearsal o ehersisyo, ug kanang niay mga kaliwat  usab nga adunay taas nga presyon sa dugo. Ang highblood nga sakit mahimong mosangpot sa usa ka atake sa kasingkasing; Kini usab maka resulta  mga balatian diha sa mga kaugatan sa utok aron ma stroke. Busa importante nga malikayan ang bisan unsa nga hatag-as nga pressure, aron sa paglikay sa mga komplikasyon sa high blood pressure.

Kon kamo adunay pagbasa nga taas  ug  BP, o may mga simtomas nga gibati, magpatan-aw sa doktor. Ayaw sa dayon diha-diha  pagtambal sa imong kaugalingon ug bisag unsa nga tambal kay tan awun pa kini kon kinahanglan ba itambal sa imong kaugalingon ang kana nga klase sa tambal kay magdepende kana sa estado sa imong lawas. Ipa tan-aw una  sa imong doktor ang laboratoryo bahin sa imong  kolesterol, kay sagad  sa high blood pressure ang taas nga kolesterol. Human niini, nan ikaw rerestahan sa tambal. Ayaw kalimot sa pagsunod sa reseta. Kon ang adlaw-adlaw gi-ingon, imong buhaton matag adlaw sa ingon! Kon namamahalan medisina, ayaw pagpanuko sa pagsulti sa doktor aron sa pagsulay ug mga prescribe barato nga tambal. Usab mangutana sa parmasya kon aduna ba silay generic nga mga tambal. Sa balaod nga kinahanglan sa paghatag sa mga labing barato nga tambal nga adunay susama usab nga pagka-epektibo.

Dugang pa sa medisina, adunay daghan nga mga pamaagi sa pagpakunhod sa BP. Ang regular nga ensayo mao ang maayo; ug preferable maayo kaayo ang paglikay sa tambok ug parat nga pagkaon. Ang pagkaon  nga maka himsog mao ang mga pagkaon nga prutas ug mga utanon mao na ang makatabang. Diba mao man pod ni ang giingon ug tambag sa mga katigulangan nato kaniadto pa.

Samtang sa pag inom ug mga tambal, regular gayud kuhaan ug BP sa gihapon makakita sa usa ka doktor kon gumaganda ba ang BP mo. Sa kinatibuk-an, kung maayo na ang BP ang doktor magpakunhod na sa pagpatumar sa tambal.. Lagsik na ka makadaginot pa gayud! Walay tambal nga makawala sa high blood pressure apan kon gamiton o kon inyong buhaton ang tambag sa paggamit ug kaon ug sustansiyado, segurado gayud nga mamayo ang imong gibati sa panglawas.

Mao kini ang mga pagkaon nga makatabang sa pagtambal sa hypertension o altapresyon

1. Patatas o potatoes –puno sa potassium nga makapaubos sa high blood pressure.
2. Saging o bananas – makatabang sa paglikay sa atake sa kasingkasing ug stroke
3. Garlic
4. Broccoli
5. Kasoy – niay zinc - makapaligon sab ni sa panglawas nga makahimo sa pagluwas sa sakit
6. Sardinas – makatabang sa normal nga function sa panglawas

(ccto)

ELEMENTO NG PAGBIBIGAY LAKAS NG MGA KOMUNIDAD

Altruismo. Ang proporsyon at antas kung saan ang isang tao ay handang isakripisyo ang kanyang sariling kapakanan para sa ikabubuti ng komunidad (sa pamamagitan ng pagbibigay, kababaang-loob, pagsasakripisyo ng sarili, dangal ng komunidad,pagsuporta sa isa't isa, katapatan, pagmamalasakit, pakikisama, pagkakapatiran);

Karaniwang mga Kaugalian. Ang antas kung saan ang mga miyembro ng komunidad ay mayroong iisang kaugalian, lalo na ang ideya na sila ay kabilang sa iisang grupo na hinahalinhan ang mga interes ng mga miyembro nito:

Serbisyong pang-Komunidad. Mga pasilidad at serbisyo (tulad ng mga kalsada, palengke, maiinom na tubig, edukasyon, serbisyong pang-kalusugan), kanilang pangangalaga (maaasahang pagpapanatili at pag-rerepara), pagsusustina, at ang antas kung saan ang lahat ng miyembro ng komunidad ay nagagamit ang mga ito;

Mga Komunikasyon. Sa isang komunidad, kasama sa komunikasyon ang mga kalsada, elektrisidad (telepono, radyo, telebisyon, InterNet), inilathalang medya (dyaryo, magasin, libro), mga network, mga lenggwaheng naiintindihan ng lahat, karunungang bumasa at sumulat at ang pagkukusa at abilidad na magkipagkomunika (na kailangan ng

Kumpiyansa. Gaano kalaki ang kumpiyansa na pinagsasaluhan ng buong komunidad? halimbawa, ang pagkakaintindi na maaaring makamit ng komunidad ang kung ano man na gawaing minimithi nito, positibong ugali, pagkukusa, motibasyon sa sarili, pagiging masigasig, optimismo, umaasa sa sariling kakayahan, pagkukusang ipaglaban ang kanilang mga karapatan, pag-iwas sa kawalang-pagpapahalaga at pag-asa sa kapalaran, isang pangitain sa kung ano ang posible;

Kaugnay na Kahulugan (politikal at administratibo). Ang kapaligiran na sumusuporta sa pagbibigay-lakas ay may kasamang politikal (mga kaugalian ng mga pinuno, batas, at lehislasyon) at administratibo (ugali ng mga empleyado ng gobyerno, pati na rin mga regulasyon at alituntunin) elemento, at ang kapaligirang legal;

Impormasyon. Ang abilidad sa pagproseso at analisa ng impormasyon, ang antas ng kamalayan, kaalaman at karunungan na matatagpuan sa mga mahahalagang tao at sa grupo mismo. Kapag ang impormasyon ay mas epektibo at nakakatulong, hindi lang mas lamang sa dami at bilang;

Pakikialam. Ang saklaw at pagiging epektibo ng animasyon (pag-mobilisa, pagsasanay sa pangangasiwa, pagtataguyod ng kamalayan, pagbibigay-sigla) ay nakatutok at nagpapalakas sa komunidad? Ang mga panlabas o panloob na pinagmumulan ba ng pagkakawanggawa ay nagpapahina lamang sa komunidad, o hinahamon ba nito ang komunidad para maging mas malakas? Ang pakikialam ba na ito ay nakakapagsustina o dumedepende lamang sa mga desisyon ng mga taong mula sa labas na mayroong ibang mga layunin na hindi katulad ng sa komunidad?

c. Ang mga pinuno ay mayroong kapangyarihan, impluwensya, at abilidad na pagalawin ang komunidad. Ang pinaka-epektibo at pamumunong nakakapagsustina ay sumusunod sa mga desisyon at kagustuhan ng komunidad, at gumaganap sa katungkulang nakaatas. Ang mga pinuno ay kailangang mayroong kakayahan, pagkukusa, katapatan at karisma;

Networking. Hindi ito nakabase sa "ano ang alam mo" kundi sa kung "sino ang alam mo." Gaano kalawak ang saklaw ng mga miyembro ng komunidad, lalo na ang mga pinuno, pagdating sa mga kilala nitong tao (at ang mga ahensya at organisasyon) na makapagbibigay ng mga materyales na makatutulong sa pagbibigay-lakas sa buong komunidad? Ang mga mahahalagang koneksyon, potensyal at naisakatuparan na, sa loob ng komunidad at pati na rin ang mga nasa labas nito;

cc. Ang antas kung saan ang iba't ibang mga miyembro ng komunidad ay nakikita ang kanilang mga sarili na gumaganap sa mga tungkulin sa pagsuporta sa buong (kumpara sa pagiging isang grupo lamang ng mga tao), kasama ang integridad na pang-organisasyon, struktura, alituntunin, mga proseso sa paggawa ng desisyon, pagiging epektibo, paghahati ng gawain at pagtatama-tama ng tungkulin at gawain;

cc. Ang antas kung saan ang komunidad ay maaaring lumahok sa paggawa ng desisyong nasyonal at pang-distrito. Tulad ng pagkakaroon ng mga tao ng kapangyarihan sa kanilang komunidad, ganoon din ang pagkakaroon ng kapangyarihan at impluwensya ng komunidad sa distrito at nasyon.

Kakayahan. Ang abilidad, na ipinapakita ng mga indibidwal, na makakatulong sa pag-oorganisa ng komunidad at ang kakayahan nito na maisagawa ang mga gawaing kailangang tapusin, mga kakayahang teknikal, pangangasiwa, pang-organisasyon, mobilisasyon;

Tiwala. Ang antas kung saan ang mga miyetmbro ng komunidad ay nagtitiwala sa isa't isa, lalo na ang mga pinuno at tagapaglingkod ng lipunan, na kung saan ay nagpapakita ng antas ng integridad (tapat, maaasahan, bukas, mapagkakatiwalaan) sa loob ng komunidad;

Pagkakaisa. Ang paniniwalang nabibilang sa iisang grupo (halimbawa: isang grupong bumubuo sa komunidad), kahit ang bawat komunidad ay mayroong mga dibisyon at iba't ibang paniniwala (relihiyon, klase, estado, kita, edad, kasarian, pinagmulan, angkan), ang antas kung saan ang mga miyembro ng komunidad ay handang makisama at tanggapin ang mga pagkakaiba ng isa't isa, na may iisang layunin o bisyon, iisang kaugalian;

Yaman. Ang antas kung saan ang buong komunidad (kung ikukumpara sa mga indibidwal sa loob nito) ay mayroong kontrol sa mga aktwal at potensyal na mga pinagkukunan ng yaman, at ang produksyon at distribusyon ng mga nagkukulang at makatutulong na produkto at serbisyo, pinansyal at hindi pinansyal (kasama ang donasyong paggawa, lupa, kagamitan, suplay, kaalaman, kakayahan).

Kapag ang komunidad ay mayroon ng mga katangiang nabanggit, mas malakas ito, mas malaki ang kapasidad, at mas malakas ang loob. Ano ang ating inaasahang pagbabago sa bawat elementong nabanggit?

Habang ang bawat isa sa mga elementong ito ay pansarili, kailangan nating magsikap para masiguro na tayo ay gumagamit ng parehong pangsukat sa kung paano ito ngayon, paano ito noon, at paano ito limang taon na ang nakakaraan.
(ccto)

Creating a Budget - BUDGETING (Pagmugna og usa ka Budget – Budgeting)

Nasayud ba kamo kon asa padulong ang tanan nimong kwarta sa matag bulan? Wala ba kamo mahibalo kon sa unsang paagi sa daghan nga salapi nga imong gibiyaan sa paggahin niini nga bulan? Nagtigum baka ngadto sa usa ka emergencya fundo sa matag bulan? Kon mitubag-wala - sa bisan asa niini, kini mahimong panahon sa pagkuha sa imong panalapi diha sa kahapsay.

Ang unang lakang sa pagtigum sa mas epektibong paagi mao ang paghimo sa track (check) sa imong nagasto ug ug nisulod nga kwarta sa imong kinabuhi. Adunay daghang lain-laing mga paagi sa pagbuhat niini, pagsulay sa pipila ka sa sistema nga imong napili nga gituhuan nga makatabang ug haom kanimo. Ang yawe sa nga makatigum gayud ug malampuson mao ang sa pagpangita sa usa ka sistema nga mabuhat nimo ug makapadayun  niini.

Unang Lakang: Padayon sa pag Track (check) kon unsa imong na nga gasto

Daghan kita ug pamaage sa pagbayad sa atong mga galastohan sama sa cash, credit, debit, ug kita bisan sa auto-pay bills. Kini mahinungdanon nga adunay usa ka sistema sa dapit sa pagkuha niining tanan nga paggasto.

Swerte lang, adunay mga digital nga mga himan karon aron sa pagtabang kanimo sa pagbantay sa pag track (check) sa imong paggasto. Tan-awa alang sa libre nga mga himan nga kabubut-on nga grupo sa inyong tanan nga paggasto sa usa ka dapit. Dad-a sa usa ka pagtan-aw sa usa ka magtiayon nga sa mga bulan sa paggasto. Kinatibuk sa tanan nga imong gigahin ug bahina sa imong paggasto ngadto sa dako nga mga kategoriya -housing, pagkaon, utilities, kalingawan, shopping, savings, ug sa tanang butang. Kini maoy imong sumbanan  alang sa usa ka sample sa budget worksheet o listahan.

Ikaduhang lakang: Paghimo sa imong  Budget

Karon kamo nasayud  na asa padung imong salapi.. Apan padulong ba gayud kini sa kinahanglan?Paghimo sa usa ka budget nga imong mahimong mapalambo. Tan-awa asa nga mga dapit nga makahimo sa pagputol sa mga dagkong galastohan ug aron makatigum gayud. Dili ba sigurado diin ang inmong salapi asa kinahanglan nga moadto? Check sa imong Budget Worksheet.

Ikatulong lakang: Magpabilin sa imong Budget

Pagbutang sa tingub sa usa ka budget mao ang sayon: ang mas lisud nga bahin mao ang pag-unong sa niini. Ang yawe niini nga mao ang sa pagbalik nga pakusgon sa usa ug sa pagbantay sa track (check) sa imong paggasto. Matag semana, check sa imong mga panalapi aron sa pagsiguro nga kamo nagpuyo sulod sa imong budget. Ikaw makahimo niini pinaagi sa paggamit sa usa ka cash, o sobre nga sistema. Mahimo usab pag track (check) uban sa usa ka software program, o mahimo lamang sa paggamit sa bolpen ug papel sa pagbantay sa tracking sa imong paggasto.

Bisan unsa nga paagi nga kamo sa pagbuhat niini, importante sa pagpangita sa usa ka sistema nga nagabuhat alang kaninyo ug sa motinuod niini.

Set a Goal: What to Save For – (Ibutang sa usa ka Tumong: Para asa ang pagtigum)

Ibutang sa usa ka Tumong: Para asa ang pagtigum!

Pagtigum sa salapi, sa pagpalambo sa inyong mga pinansyal nga kinabuhi, sa pagtukod ug  bahandi. Kini ng tanan nga magsugod sa diha nga ikaw sa usa ka tumong ug paghimo sa usa ka plano sa pagkab-ot sa maong tumong. Busa unsa ang imong tumong? Paghimo og usa ka emergency cash fund? Pahawa sa utang? Himoa nga ang usa nga  pagbayad sa usa ka sakyanan o sa panimalay?  alang sa kolehiyo o retirement?

1. Pag tigum alang sa Emerhensya - Dili sama sa mga adunhan nga daghan kanato sa pagpalit sa atong mga credit cards, nga may usa ka emergency fund mao ang usa ka kinahanglan. Ang finansyal expert nag rekomenda nga ang mga tawo sa pagpadayon sa usa ka cash gitagana dako nga igo aron sa pagtabon sa tulo ngadto sa unom ka bulan nga kantidad sa mga galastohan sa balay. Magmasaligon, sa umaabot nga adlaw kinahanglan nimo kini. Matud pa sa  Amerikano magbabalak Henry Wadsworth Longfellow nag ingon, "Ngadto sa matag kinabuhi sa pipila ka tawo moabot ang adlaw nga ting ulan kinahanglan gayud nga dili mapukan, sa pipila ka adlaw ang kinabuhi  kinahanglan nga dili makahiagom sa mangitngit ug awaaw." Busa aron dili matagamtanan ang kawad on sa kinabuhi kinihanglan sa matag usa ang pagtigum ug pagkaon labi na anng salapi aron adunay magamit panahon sa emerhensya. Magsugod nata karon sa pagtigum. Sampol sa mga panahon nga adunay emerhensya sama sa magdaot, madisgrasya, maospital, manganak, dinaliang bunyag, kasal piyesta ug lubong.

2. Pagtigum  alang sa Retirement  - Kutob sa mahimo, mao ang standard nga tambag para makatigum gayud para sa pag –abot sa panahon nga moretiro na ayahay…. Daghang pinansyal nga tigplano nirekomend nga pagtigum sa 10% ngadto sa 15% sa imong kinitaan alang sa retirement, sugod sa inyong mga pangidaron nga 20. Bisan ug tigulang na dili pa ulahi ang tanan kay 60 anyos sulod sa napulo katuig makatigum paka sa page dad nimo ug 70 pede na mapahimuslan ang imong 10 to 15 percent na tinigum. Kini usa ka maayo nga ideya sa pag-establisar sa usa ka savings target. Kay ang tawo matigulang man jud, dili na ginahan mo lihuk lihuk mao panahon na gamiton ang retirement fund. Niay uban imbes relax time na unta ang pangidaron, mao paman hinoon ang pagsugod ug kayud. Karon angay nata magsugod ug butang sa atong MBA na insurance para sa atong retirement.

3. Pagtigum alang sa usa ka Car/ Sakyanan –Pagtigum para sa pagpalit ug usa ka sakyanan mao ang usa ka major nga nga buluhaton apan kalampusan ma hingpit nga posible nga sa usa ka gamay sa pagplano ug paningkamot. Tulo ka mga pamaagi mahimong gamiton sa pagtukod sa usa ka sakyanan fund: pagtigum sa kanunay ug sa diha nga ikaw modawat sa imong mga sweldo, paggahin og sa savings para sa sakyanan nga imong gipangandoy. Sa dili pa kamo magsugod sa inyong pagplano ug tigum, kamo kinahanglan nga mohukom una kon unsa  nga sakyanan ang  inyong gusto para sayon ra pagkab-ot sa budget. Aron sa pagtabang sa pagkab-ot sa usa ka desisyon, paghunahuna mahitungod sa bili ug mga bahin sa sakyanan nga imong gusto, ug paghunahuna mahitungod sa potensyal nga gasto nga nalambigit sa human kamo mopalit sa sakyanan kay aduna pod kanay maintenance. Kinahanglanon ba gyud nga mopalit ug sakyanan? Masave baka ha pod ta kon niay sakyanan. Pipila lang na ka pangutana before ta magtigum para sakyanan.

4. Pagtigum alang sa Education - Kon  ikaw gusto nga ang inyong mga anak adunay labing maayo nga edukasyon? Kana mahimo, apan sa eskwelahan ug unibersidad  ang galastuhan ug mga fees mahimong mahal na. Ang salapi nga imong egahin sa ibabaw sa edukasyon sa imong anak mahimong usa ka dakong tabang  sa imong pamilya sa  pag andam sa pinakadako nga mga galastohan.Sugod na pagtigum sa sayo kay makatabang sa inyong mga anak adunay usa ka high-(quality) kalidad nga pagkat-on ug kasinatian.

5. Pagtigum alang sa usa ka Home / Balay – Ang balay mao gayud ang importante sa tanan kay mao kini ang atong pasilunganan. Pero unsaon ug wala tay balay? Guba ang balay? Pagpalit ug  usa ka balay mao ang usa ka importante nga milestone, apan kini mahimo usab nga usa ka makalilisang nga kasinatian. Ang kahadlok sa wala igo nga salapi aron sa pagkompleto sa pagpalit o sa pagdagan sa binulan nga butangon maoy makahahadlok kay ug unsaon nalang ug dili makompleto ug bayad sure man jud na dili lang gihapon maangkon ang gitinguha nga balay. Magpuyo ug simply mangandoy ug simply aron makatigum ug ensakto. Ang yawe sa pagtigum ug igo nga salapi alang sa usa ka panimalay mao mayo para magmalampuson.

SAVINGS FORMULA:

INCOME – SAVINGS = GASTO

(Ang imong income kuhaan una daan para sa pagtigum una kuhaan sa ubang mga gasto.)

The role of MEN in Promoting GENDER EQUALITY BY World Health Organization

For a long time, a commitment to promoting gender equality in health, as in other areas of social development and human rights, has focused on women’s empowerment and been driven largely by women. This can be largely attributed to the fact that women are the ones mostly disadvantaged by the patterns of gender inequality, and so have been the ones to lead the cry for redress.
This belief has led many to assume that gender issues are only about women and of no concern to men and boys. This focus, gladly has begun to change, and there is a growing interest in the roles and responsibilities of men and boys in relation to gender equality. There are several reasons for this:

• Men need to be held accountable so that their actions and attitudes are examined also in the light of social and cultural norms, policies and practices, and not just biology. Norms, policies and practices can and do change
• Women and men need to work together for greater gender equality and not merely blame each other for the inequalities and inequities. This means that men's awareness needs to be raised concerning the causes and results of their attitudes and actions on the people in their lives for the benefit of all
• Some men are beginning to show interest in different settings and in challenging the existing gender order

GWH has been challenged to work on the role of men in promoting gender equality and changing gender-based inequity in health. In 2006, WHO conducted an expert meeting to develop a framework for working on this aspect of gender in health.
Some other examples of GWH work include:

• Fatherhood and health
• Engaging men and boys in changing gender-based inequity in health

(ccto)